Gezici Araştırma'nın anket sonuçlarına güvenilir mi? -2-

3. Gezici Araştırma'nın Cumhurbaşkanı seçiminden önce yaptığını iddia ettiği son anket

Yazının ilk bölümünde Gezici Araştırma'nın, benim yerel seçimden sonra keşfettiğim bir anketinden söz ettim. İlginçtir, cumhurbaşkanı seçimi anketlerini takip ederken Gezici Araştırma için benzer bir durumla bir kez daha karşılaştım. Benim derlememde Gezici Araştırma'nın son anketi, 2-3 Ağustos 2014 tarihlerinde gerçekleştirdiği ve Erdoğan, İhsanoğlu ve Demirtaş'ın oylarını 55,3-34,6-10,1 olarak gösterdiği anketti. Buna göre Gezici Araştırma, anket firmaları içinde, üç adayın oylarını toplamda 7,69 puan sapmayla tahmin ederek 7. sırada yer alıyordu.

Ne var ki, geçen hafta, Gezici Araştırma'nın Ak Parti'nin oy oranını %39 olarak gösterdiği anketi araştırırken, seçimin hemen ardından, yukarıda atıfta bulunduğum anketten sonra bir anket daha yayınladıklarını iddia ettiklerini gördüm. Gezici Araştırma'ya göre bu ankette üç adayın oy oranlarını 51,8-39-9,2 olarak bulmuşlar. Eğer bu doğruysa, seçim sonucunu toplamda 1,13 puan hatayla bildikleri anlamına gelir ki, bu da Gezici Araştırma'yı diğer tüm anket firmalarının önüne geçirip birinci yapar.

Ancak ben, Gezici Araştırma'nın böyle bir anket yayınladığından şüpheliyim. Herşeyden önce, resmi twitter hesaplarında 8-11 Ağustos tarihlerinde yayınladıkları tweetlere bakalım:

Gezici Araştırma hesabı 8 Ağustos'ta, Murat Gezici'nin tweetini RT etmiş. Bu tweet, benim yukarıda sözünü ettiğim, 2-3 Ağustos 2014 tarihinde gerçekleştirdikleri anketin Star gazetesinde yayınlanmasını konu ediyor. Bu ankette oylar 55,3-34,6-10,1.

Ne Gezici Araştırma hesabı, ne de Murat Gezici twitter'da daha sonra başka bir anket sonucu yayınlamışlar. Gezici Araştırma'nın twitter akışında 8 Ağustos'tan sonraki ilk tweet, seçimden sonra, 11 Ağustos tarihini taşıyor ve Ekspress Gazete adlı bir gazetede, seçim sonuçlarını 51,8-39-9,2 olarak, büyük bir başarıyla bildiklerini iddia ediyor.

İşin ilginci, Gezici'nin seçimden önce yaptığını iddia ettiği bu son anket hakkında başka hiçbir kaynakta bir bilgi veya delile rastlamadım.

Ekşi Sözlük'te, cumhurbaşkanı seçim anketlerini derleyen kapsamlı bir entry'de de böyle bir ankete rastlamadım.

Gezici Araştırma'nın bu yaptığını iddia ettiği cumhurbaşkanı seçimi anketini ararken, Murat Gezici'nin Rus Sputnik Haber Ajansı'na 6 Ağustos 2014'te verdiği bir mülakata rastladım. Murat Gezcici Sputnik'e, Erdoğan'la ilgili şunları söylemiş: 

"Son bir haftadır yaptığı mitinglerde, siyasi söylemlerine baktığınız zaman, milliyetçiliğe vurduğunu görmekteyiz. Bu demek oluyor ki kendisin de önündeki anketlere göre artık oylarının düştüğünü, 50’nin altında kaldığı, ilk oylamada cumhurbaşkanı seçilemeyeceğini biliyor."

Gezici Araştırma bir anket firması ve Murat Gezici de bu firmanın sahibi. Daha 3 gün önce, 2-3 Ağustos tarihlerinde sahada bir anket yapmışlar ve Tayyip Erdoğan'ın oyunu %55 bulmuşlar. Ama Murat Gezici, aradan sadece 3 gün geçtikten sonra, Erdoğan'ın %50'yi geçemeyeceğini iddia ediyor. Murat Gezici bir köşe yazarı veya siyasetçi olsa, mitinglere bakarak bir yorumda bulunmasını anlayabilirim, ama o bir anketçi. Sahayı hepimizden daha iyi biliyor olması lazım. Nasıl olur da, kendi anketiyle ters düşebilir? Kendi anketi Erdoğan'ı öyle %52'de falan da değil, %55'te çok rahat bir şekilde ilk turda başkan seçilecek diye gösterirken Murat Gezici, büyük bir özgüvenle başka bir şey söylüyor.

Aynı durum, Ekmeleddin İhsanoğlu'nun oyu için de geçerli. Gezici Araştırma'nın 3 Ağustos tarihli anketi İhsanoğlu'nu %34,6'da gösterirken Murat Gezici 6 Ağustos'ta Rus Sputnik ajansına "Kamuoyunda bahsedildiği gibi tepki verenlerin, sandığa gitmeyecek olanların, şimdi Kemal Kılıçdaroğlu’nun dediği gibi, tıpış tıpış sandığa yöneldiklerini görmekteyiz. Ekmeleddin İhsanoğlu’nun oyları yüzde 37’lerden yüzde 44’lere kadar çıktı şu an." diyor. Ne %37'si, Gezici'nin anketinde %37 bile değil İhsanoğlu, %34,6! Murat Gezici, İhsanoğlu'nun oylarının çıkış noktasında dahi kendi anketiyle çelişiyor. Ya İhsanoğlu'nun oylarının %44'e ulaştığını iddia etmesine ne demeli? Bir gazeteci, köşe yazarı, akademisyen veya siyasetçi, "İhsanoğlu'nun oyları Erdoğan'ı geçti" bile diyebilir, ama bir anketçi, kendi anketini reddediyorsa, biz o anketçiye ve anketlerine nasıl güvenelim?!

Bu örnekten sonra benim aklıma Gezici Araştırma anketleri için şu ihtimaller geliyor:

1. Gezici Araştırma sahada anket falan yapmıyor. Masa başında sonuç uyduruyor. 2-3 Ağustos 2014'te yaptığını iddia ettiği anket de uydurmaydı. Hal böyle olunca, seçimden sonra, "Sonucu en yakın biz bildik" diye anket sonucu uydurmasına şaşmamalı.

2. Murat Gezici, 6 Ağustos'ta Sputnik Haber Ajansına konuşurken, 2-3 Ağustos tarihli anket sonuçlarını bilerek görmezden geldi. Seçimden önce son bir kez manipülasyon yapmak istedi.

3. Başka bir ihtimal benim aklıma gelmiyor. Sizce?

4. Gezici Araştırmanın Genel Seçim anketleri

Şimdi, 2013'ten günümüze, Gezici Araştırmanın yayınladığı, bulabildiğim tüm genel seçim anketlerini bilginize sunuyorum:

Anket	Tarih	İl	İlçe	Mahalle	Kadın	Erkek	Toplam	Ak Parti	CHP	MHP	BDP/HDP
Genel	14-15 Şubat 2015	32					3840	39,1	28,7	18,1	9,5
Genel	17-18  Ocak 2015	32	225	259	yaklaşık yarısı		3600	39,8	29,6	17,3	7,3
Genel	18-19 Ekim 2014	36	192	210	1646	1646	3292	41,4	27,4	19,7	8,1
Genel	17-18 Mayıs 2014	36	192	210	1646	1646	3292	44,5	27,5	18,6	8,1
Genel	6 Ocak 2014 öncesi	36	192				5292	43,3	28,7	18,5	8,3
Genel	12-13 Ekim 2013	36	192	210	2646	2646	5292	44,1	27,5	17,2	9,2
Genel	17-18 Ağustos 2013	36	192	210	2639	2639	5278	41,2	26,4	20,2	9,7
Genel	13-19 Temmuz 2013	36	184	196	2639	2639	5278	43,2	28,2	18,1	7,2
Genel	10 Haziran 2013 öncesi							38,5	31,5	18,5	8,2
Genel	29 Mayıs 2013 öncesi							41,7	28,2	19,5	9,1
Genel	23-24 Şubat 2013	46					9272	43	28	18,2	8,1
Genel	5-6 Ocak 2013	46	226	276	3430	3430	6860	45,7	27,21	17,9	6,5

Burada dikkatinizi, anket sonuçları açıklanırken başta verilen rutin bilgilere, yani anketin NEREDE ve KİMLERLE yapıldığına dikkatinizi çekmek istiyorum.

Gezici Araştırma 2013 başında anketlerini 46 ilde yaparken, sonra il sayısını 36'ya düşürmüş ve 1 yılı aşkın bir süre 36 ilde anket yapmış. 2015le birlikte il sayısı 32'ye düşmüş. Ama, Ağustos 2013-Ekim 2014 arasındaki anketlerinde hep aynı ifadeyi, anketlerin "36 il, 192 ilçe ve 210 mahalle"de yapıldığı bilgisini görüyoruz. Tamam, anket firmasının hangi ilde anket yapacağını belirlemesi anlaşılır bir durum. Çünkü anket yapmak için anketör gerek, anketörler de ancak yaşadıkları şehirde anket yapabilirler. 36 ilde 192 ilçeyi de anlıyorum. Ama mahalle sayısının 210 olarak sabit kalması dikkat çekici. 5 anketin 5inde de anketörler, 192 mahallenin 192sine de mi gitmiş? Arada hiç, hastalanan, işi çıkan, güvenilirliği sorgulanan, bir şekilde anket yapamayan veya yaptığı anket sonuçları hesaba katılmayan anketör çıkmamış mı?

Diğer bir nokta, Gezici'nin anketlerine katılan kadın-erkek sayılarının hep birbirine mükemmel bir şekilde denk düşmesi. 36 ilde, belki 80-100 anketörün yaptığı anketlerden söz ediyoruz. Bu anketörlerin anketleri toparlanıyor ve toplam bir sayı elde ediliyor. Her seferinde de kadın erkek sayıları mükemmel bir şekilde denk mi düşüyor?

Hem anketlerin yapıldığı il, ilçe, mahalle bilgileri hem de ankete katılan kadın-erkek sayılarının birbirini tutması, bana Gezici Araştırma'nın anketlerinin sahada değil masada yapıldığını düşündürtüyor.

Gezici Araştırma'nın anket sonuçlarına güvenilir mi? -1-

Murat Gezici'nin başkanı olduğu Gezici Araştırma firması, son olarak Ak Parti'nin oy oranını %39'da gösteren anket sonucuyla gündeme oturdu. Gezici'nin iddiasına göre, bu anketten sonra maliye müfettişlerinin baskınına uğramışlar... İşin içyüzünü bilmiyorum, ama bu yazıda, Gezici Araştırma'nın şimdiye kadar yayınladığı anket sonuçlarını değerlendirecek ve "Gezici Araştırma güvenilir bir anket firması mıdır?" sorusuna cevap vermeye çalışacağım.

Öncelikle, Gezici Araştırma'nın çok yeni bir anket firması olduğunu belirteyim. 2011 milletvekili genel seçiminde yayınlanmış bir anketi yok. Benim bulabildiğim en eski anket sonuçları 2013'e ait. Kendi web sitelerinde "Gezici Araştırma 11 Yılı aşkın deneyimi bulunan bir ekip tarafından kurulmuştur." diye yazıyor, ama bu cümle, "Gezici Araştırma NE ZAMAN kuruldu?" sorusuna cevap vermiyor. Garip... Bu yazıda Gezici Araştırma'nın anketlerini birkaç başlık altında inceleyeceğim.

1. Gezici'nin 30 Mart 2014 yerel seçim öncesi son anketi

Şunu kabul etmem gerekir ki Gezici Araştırma, 30 Mart 2014 yerel seçim sonuçlarını oldukça isabetli bir şekilde bilmişti. Ben 2014 yerel seçimleri öncesinde anket firmalarının yayınladıkları anketleri bu blogda derlemiştim. O derlemede Gezici Araştırma'nın son anketi olarak, 22-28 Şubat 2014 tarihlerinde yaptığı ve 13 Mart'ta kamuoyuyla paylaştığı, dört büyük partinin oy oranlarını  39,7-31,4-18,2-7,1 olarak gösterdiği anketi yer almıştı. Ne var ki Gezici Araştırma, 27 Mart tarihinde son bir anket daha yayınlamış. Benim bu anketten seçimden sonra haberim oldu. Hatta önce, "Acaba böyle bir anket yoktu da, seçimden sonra mı uydurdular?" diye şüphelenmedim değil. Ancak, Gezici Araştırmanın resmi twitter hesabında 27 Mart tarihli mesajını görünce ikna oldum:
https://twitter.com/geziciarastirma/statuses/449253478096183296

İlginçtir, Gezici Araştırma bu tweeti daha sonra silmiş?!

Cumhurbaşkanı seçiminden hemen önce, anket firmalarının yerel seçim performansını değerlendirdiğim yazımda Gezici Araştırma'yı, bu 27 Mart 2014 tarihli ve dört büyük partinin oylarını 46,2-27,2-15,5-7,1 olarak gösteren anketiyle değerlendirmeye aldım. Yerel seçimde, büyükşehirlerde il genel meclislerinin kaldırılmasından ötürü büyük olan ve olmayan şehirlerdeki oyların nasıl toplanacağıyla ilgili bir tartışma vardı. Seçimden önce GENAR firması bu noktaya dikkat çekmişti. Ben bu tartışmayı bir yazıda ele almış ve büyükşehirlerde büyükşehir belediye başkanı seçimi, diğer şehirlerde ise il genel meclisi oylarını almaya karar vermiştim. Sonuç olarak, bu metodolojiye göre Gezici Araştırma, ORC ve Konda'nın ardından, yerel seçim sonuçlarını en isabetli tahmin eden 3. anket firması olmuştu.

2. Gezici Araştırma'nın Yerel Seçim Anketleri

Gezici Araştırma'nın Şubat 2013'ten itibaren yayınladığı yerel seçim anketlerine bir bakalım.

	Tarih	Tarih	Ak Parti	CHP	MHP	BDP/HDP
	SEÇİM SONUCU	30.Mar.14	45,5	27,8	15,2	6
	27 Mart 2014	27.Mar.14	46,2	27,2	15,5	7,1
Yerel	22-28 Şubat 2014	28.Şub.14	39,7	31,4	18,2	7,1
Yerel	1-7 Şubat 2014	7.Şub.14	37,6	31,5	20,6	7,6
Yerel	1 Şubat 2014 öncesi	1.Şub.14	39,9	31,3	19,2	7,8
Yerel	6 Ocak 2014 öncesi	6.Oca.14	39,8	32,7	17,8	7,9
Yerel	17-18 Ağustos 2013	18.Ağu.13	34	25,1	28,4	8,2
Yerel	13-19 Temmuz 2013	19.Tem.13	33,9	25,2	27,2	8,1
Yerel	29 Mayıs 2013 öncesi	29.May.13	34,3	28,6	25,8	7,8
Yerel	23-24 Mart 2013	24.Mar.13	38,1	27,6	20,6
Yerel	23-24 Şubat 2013	24.Şub.13	38,6	28,6	19,8	7,6

Bu tabloya bakınca, çok çarpıcı sonuçlar hemen kendilerini gösteriyorlar:

2.1. Bir kere, Gezici'nin 27 Mart 2014'te, seçimden 3 gün önce yayınladığı anketi, daha önceki 9 anketinden çok farklı, hiç alakası olmayan bir sonuç. Bu sonucun seçim sonucuna çok yakın ve de Gezici'nin diğer 9 anketine çok uzak olması, Gezici'nin seçimden önce manipülasyon sonuçlar yayınladığını ve ancak seçimden 3 gün önce gerçek sonucu verdiğini düşündürüyor.

2. 2. Yine, 27 Mart anketini hariç tutacak olursak, Gezici'nin hiçbir anketinde Ak Parti'nin oyu %40'ın üstünde çıkmamış. Gezici, Gezi olayları döneminde Ak Parti'nin oylarını %34'ün bile altına düşürmüş. Ak Parti'nin oylarında 1 yıl içinde bu kadar büyük sapmayı başka hiçbir anket firmasında görmedik.

2.3. CHP'nin oyları Gezici'nin 2014 yerel seçim anketlerinde, yine 27 Mart'ı hariç tutacak olursak, sürekli %30'un üstünde görünüyor. Yine burada, Gezici'nin, CHP'nin oylarını seçim öncesinde şişirip seçimden hemen önce gerçek sonucu verdiği şüphesi var.

2.4. Belki de en çarpıcısı, Gezici Araştırma 2013 yaz aylarında, yani Gezi olayları sırasında, Ak Parti'nin yerelde oylarını %34lere kadar düşürürken, bu dönemde MHP'nin oylarını %25'in bile üstüne çıkarıyor ve MHP'yi CHP'nin de önüne geçirerek 2. parti ilan ediyor!

Kısacası, Gezici Araştırma'nın yerel seçim anketleri hiç güven telkin etmiyor. Gezici Araştırma'nın anketlerinde, seçim tarihi yaklaştıkça Ak Parti'nin oylarının nasıl hızla yükselişe geçtiğini ve MHP'nin oylarının nasıl düşüşe geçtiğini, aşağıdaki grafikteki oklar dikkat çekici bir şekilde gösteriyor. Bir anket firmasının anketleri üstünde böyle oklar çizilebiliyorsa, o anket firması pek güven telkin etmez.

Bu bölümde 2 başlık altında Gezici Araştırma'nın yerel seçim anketlerini inceledim.
Sonuç olarak,

1. Gezici Araştırma evet 27 Mart 2014'te yayınladığı sonuçla yerel seçimi büyük bir başarıyla bilmiştir.
2. Ancak Gezici Araştırma'nın daha önceki 9 yerel seçim anketi, bu 27 Mart anketiyle hiç uyuşmuyor. Ak Parti'nin oylarını hep %40'ın altında gösteriyor. CHP ve MHP'nin oylarını da gerçekten daha yüksek gösterme gayretinde olduğu anlaşılıyor.