Ak Parti'nin yerel seçimlerdeki oyu %43 mü yoksa %45,5 mi?

30 Mart gecesi yerel seçim sonuçları belli olmaya başlayınca, bazı medya kanalları Ak Parti'nin ülke genelindeki oy oranını %45,5 olarak verirken, paralel medya başta bazı muhalif kanallar Ak Parti'nin oylarının %43 olduğunu iddia ettiler. Bu tartışma hala sürüyor. Ak Parti'nin yerel seçimlerde aldığı oy oranı nedir gerçekten? Bu yazıda bu soruya kendimce bir cevap vereceğim. Daha sonra verdiğim cevabı, anket firmalarının ve benim "anketlerin anketi" olarak yayınladığım seçim tahmininin ne ölçüde başarılı olduğunu ölçerken kullanacağım.

Eskiden, yerel seçimlerde siyasi partilerin ülke genelindeki performanslarını ölçmek için hep İl Genel Meclisi seçimlerinde aldıkları oylara bakılırdı. Yine eskiden, büyükşehirlerin belli bir mücavir alanı vardı ama bu alan o büyükşehirin merkezi olduğu ilin tamamını kapsamıyordu. İlk defa 2009 seçimlerinde Kocaeli ve İstanbul'da büyükşehir sınırları bütün ili kapsayacak ölçüde genişletildi. 30 Mart seçimleri öncesinde değiştirilen büyükşehir kanunu ile de bu uygulama tüm büyükşehirlere yayıldı. Bu arada büyükşehirlerde, ilçe belediye meclisi üyelerinin biraraya gelmesiyle oluşan Büyükşehir Belediye Meclisleri, İl Genel Meclislerinin yerini almış oldu. Başka bir deyişle, büyükşehirlerde İl Genel Meclisleri kaldırıldı.

Büyükşehirlerde İl Genel Meclisi olmadığına göre, büyük olan ve olmayan şehirlerdeki oy oranlarını nasıl toplayacaksınız? Yapacağınız toplama illa ki bir elmalarla armutların toplaması olacak. Büyükşehirlerde yaşayan seçmenler, üç farklı oy pusulası ile oylarını kullandılar. Bunlar:

- Büyükşehir Belediye Başkanlığı
- İlçe Belediye Başkanlığı
- İlçe Belediye Meclisi

Büyükşehirlerde yaşayanların hangi partiyi tercih ettiklerini görmek için, bu oylardan herhangi birini kullanabilirsiniz. Bu oyları büyük olmayan şehirlerdeki İl Genel Meclisi oylarına eklerseniz, ülke genelinde tüm seçmenleri hesaba katan bir genel oy oranına ulaşabilirsiniz. Büyükşehirde yaşayan bir seçmen pekala üç pusulada üç farklı partinin adayına oy verebilir. Pratikte, seçmenlerin önemli bir bölümünün üç pusulada da aynı partinin adayına oy verdiğini görüyoruz, ama bazı yerlerde farklı gruplaşmalar olabiliyor, öte yandan, sistematik olarak da farklılaşmalar mümkün.

Yerel seçimler öncesinde bazı analistler ve anket firmaları, bu noktaya dikkat çektiler, ama çoğu anket firması, bu problemi görmezden geldi ve anket sonuçlarını büyük olan ve olmayan şehirler arasında bir ayrım gözetmeden, sanki eskisi gibi büyükşehirlerde de İl Genel Meclisleri varmış gibi yayınladı.

Bu noktada GENAR'ın, seçimden önceki anket sonuçlarını yayınlarken, partilerin ülke genelindeki oylarının farklı şekillerde hesaplanabileceği şeklindeki değerlendirmesini vurgulamalıyım. GENAR'ın seçimden önce yaptığı açıklama ve büyükşehirlerde üç farklı oyu hesaba alarak yayınladığı anket sonuçları aşağıda.

GENAR'ın anketinde, Ak Parti'nin en yüksek oyu, büyükşehirlerde büyükşehir belediye başkanlığı seçimini esas aldığı hesaplamada aldığını, en düşük oyu da ilçe belediye meclisi seçimini esas alan hesaplamada aldığını özellikle vurgulamalıyım. Büyükşehir belediye başkanlığını esas alan hesaplamada Ak Parti'nin oyları %47'ye ulaşırken ilçe belediye meclisini esas alan hesaplamada oran %45,1'e düşüyor. Arada %2lik bir makas var. GENAR anketi böyle, peki yerel seçimde sonuçlar nasıl oluştu? Büyükşehir belediye başkanlığına göre %45,5, ilçe belediye meclisine göre %43. Aradaki fark, tesadüfe bakın ki, aynen GENAR anketinde öngörüldüğü gibi %2!

Bu durumu şöyle açıklayabiliriz diye düşünüyorum. Yerel seçimlerde büyükşehir statüsündeki il sayısı 30 idi. Bu büyükşehirlerde toplam kaç ilçe belediyesi olduğunu bulamadım, ama 200-250 civarında olduğunu tahmin ediyorum. İlçe belediye meclislerindeki üye sayısı ise, binlerle ifade edilecek bir sayı olmalı. Seçim yapılan aday sayısı arttıkça, Ak Parti oylarında %2ye varan bir azalma olduğunu görüyoruz. İşte yerel seçimde yerel faktörlerin devreye girmesinin tipik bir örneği. Tüm partileri düşündüğümüzde, onbinlerce belediye meclisi adayının seçime girdiğini görüyoruz. Bu adayların aileleri, sülaleleri, eş-dost ve akraba çevrelerinden hiç olmazsa bir bölümünün, kendi siyasi parti ve aday tercihleri bir tarafa, sırf bu yakınlarının hatrına, oylarını o yakınlarının aday olduğu parti lehine kullanmaları normaldir. Nitekim ben de geçmişte bunun örneklerini bizzat yaşadım. Çok sevdiğim ve saydığım bir yakınım, normalde oy vermeyeceğim bir partiden aday oldu. Ben de seçim kampanyasında bizzat çalıştım. Kampanyasında çalıştığım bir adayın partisine oy vermemek tutarsızlık olurdu. Bu nedenle, seçimde tercihimi değiştirdim.

Özetle, büyükşehirlerde iktidar partisinin oyunun, aday sayısı arttıkça hafif bir düşme gösterdiğini ve bunun da yerel faktörlerle açıklanabileceğini söyleyebiliriz. Peki aynı faktör diğer partileri etkilemez mi? Etkiler tabii, ama iktidar partisinin, özelde Ak Partinin bu yerel seçimlerde bir "ben tek siz hepiniz" durumu vardı. Yani bir tarafa iktidar partisini, diğer tarafa ise muhalefetin tamamını koyunca böyle bir sonuçla karşılaşıyoruz diyebiliriz.

Şimdi, YSK'nın açıkladığı resmi verilerden hareketle, dört partinin oylarını bir de ben hesaplamak istiyorum. YSK sitesinden, büyükşehir olmayan illerde İl Genel Meclisi seçim sonuçlarını, büyükşehirlerde ise büyükşehir belediye başkanlığı seçim sonuçlarını aldım ve aşağıdaki tabloyu oluşturdum (YSK verilerine, 1 Haziran'da tekrarlanan seçim çevreleri dahil değil).

	Büyükşehir	Büyük olmayan şehir	TOPLAM	Parti Oy Oranı
Kayıtlı Seçmen	40.727.194	11.904.853	52.632.047
Oy Kullanan	36.440.968	10.552.213	46.993.181
Katılma Oranı	89,48%	88,64%	89,29%
Geçerli Oy	34.913.716	10.175.026	45.088.742
Geçerli Oy Oranı	85,73%	85,47%	85,67%
Ak Parti	15.898.025	4.622.484	20.520.509	45,51%
CHP	10.835.876	1.716.720	12.552.596	27,84%
MHP	4.764.833	2.107.357	6.872.190	15,24%
BDP	1.079.026	786.052	1.865.078
HDP	817.494	38.538	856.032
BDP+HDP	1.896.520	824.590	2.721.110	6,04%

Bu tabloda YSK'nın özet istatistiklerinde olmayan bir veri, geçerli oyların oranı. "Katılım oranı" denince, seçimde oy kullananların kayıtlı seçmene oranı anlaşılıyor. Ancak kullanılan oyların tamamı geçerli sayılmıyor. 30 Mart seçimlerinde gördüğümüz üzere, katılım oranı %89,3 iken geçerli oy oranı %85,7'de kalmış. Arada %3,6'lık bir geçersiz oy makası var. Geçersiz oyların bir kısmı seçmen tarafından bilinçli olarak geçersiz kılınmış oylar olsa da, bir kısmının yerel seçimlerde aynı anda bir sürü seçim için oy kullanmanın getirdiği karışıklıktan dolayı, istemeyerek geçersiz olduğunu düşünebiliriz. Tek bir pusula ve sadece üç adayın yarıştığı cumhurbaşkanlığı seçiminde, geçersiz oy yüzdesinin yerel seçime göre epey düşük olacağını söyleyebiliriz.

Evet, böylece, anket firmalarının ve benim "anketlerin anketi" tahminim için temel alacağım sonuçları belirlemiş oldum:

Ak Parti: %45,5

CHP: %27,8

MHP: %15,2

BDP/HDP: %6,0